رباط طرق در بخش احمدآباد شهرستان مشهد، استان خراسان رضوی، شمال شرق ایران ، 5 کیلومتری جنوب شهر مشهد، به فاصله 3 کیلومتری عوارضی خروجی مشهد-باغچه، در مسیر جاده قدیم نیشابور، به مختصات E59, 37.295 و N36, 11.702 و ارتفاع حدود 1050 متر از سطح دریا واقع است.

رباط طرق شامل دو کاروانسرا متعلق به عهد صفویه و قاجار می باشد. رباط طرق دارای دو حیاط است که حیاط انتهایی مربوط به دوران صفوی به صورت تابستانی مورد استفاده قرار گرفته و طبق کتیبه موجود، در سال 1082 هجری قمری، بانی آن محمد تقی کرمانی معرفی گردیده است. بنای قاجاری توسط اسکندر بیک فراش باشی، از حکمرانان قاجار و از بقایای مصالح کاروانسرای شاه عباسی به شکل کاروانسرای تابستانی ساخته شد. اهمیت این رباط از آن جهت است که به عنوان آخرین منزل در راه نیشابور به مشهد قرار داشته و محل وداع و استقبال محسوب می شده است.

بنابر متون تاریخی ناحیه طرق، منزلگاهی مهم در راه مواصلاتی نیشابور مرو و توس به شمار می آمد و کاروان هایی که قصد شاهراه اعظم خراسان (جاده ابریشم) را داشته اند، از این مسیر تردد می نمودند. برای کاروان های زائر نیز آخرین منزل قبل از ورود به مشهد الرضا بوده است. همچنین طرق در سال 1298 (ه.ق) دارای دو کاروانسرا متعلق به دوره صفویه بوده که کاروانسرای ساخته شده در زمان شاه عباس صفوی به دلیل تخریب، به دستور ناصرالدین شاه قاجار برچیده شد و از مصالح آن کاروانسرایی تابستانی بنیان گردید. در حال حاضر از کاروانسرای شاه عباسی اثری بر جای نمانده و تنها کاروانسرای شاه سلیمان صفوی سالم است. بخش قاجاری بنا دارای یک ردیف غرفه تابستانی در اضلاع شمالی- جنوبی و شرقی است و بیرون از کاروانسرای شاه سلیمان در ضلع غربی رباط نیز آب انبار و حمام قدیمی متعلق به دوره صفویه دیده می شود.

رباط طرق (کاروانسرای شاه سلیمان صفوی) در سال 1363 به شماره 1636 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این کاروانسرا در حال حاضر بعنوان موزه تاریخی و زیارتی کاربری دارد.

وجه تسمیه طرق چنانکه از نام آن مشخص است، جمع طریق به معنی راه ها، روش ها و نحوه ها است. موقعیت جغرافیایی محل که در مرکز تلاقی راه های ارتباطی غرب و شرق در مسیر جاده ابریشم و نیشابور به توس، هرات و قندهار بوده، احتمالا بی تاثیر در نامگذاری آن نبوده است. کاروان هایی که از سمت جنوب وارد مشهد می شده اند، در آخرین منزل مسیر در طرق مستقر می شدند و سپس روز بعد با تهیه مقدمات و تشریفات خاص وارد مشهد می شدند.

این رباط 3997 متر مربع مساحت دارد که 2834 متر مربع آن مربوط به دوران صفویه و 1163 متر مربع آن مربوط به دوران قاجاریه می باشد. بنا با مصالح آجرهای قرمز رنگ به ابعاد 27 در 26 در 4 سانتیمتر با پی سنگی و ملات آهکی ساخته شده است. آجرهای لوزی شکل بر بدنه نمای اصلی رباط قاجاری و کاشی کاری ورودی آب انبار و یزدی بندی حجره های پیرامون حیاط صفوی از تزیینات این کاروانسرا بوده اند.

موقعیت مناسب طرق باعث ایجاد تمدن از دوران پیش از تاریخ تا زمان معاصر بوده است. وجود تپه نادری در نزدیکی طرق و وجود کتیبه ای بر روی یک سنگ قبر به سال 726 هجری قمری که در کتاب مطلع الشمس به آن اشاره شده است، بیانگر آبادی و مورد توجه بودن طرق در قرن هشتم و نهم می باشد. امام محمد غزالی در سال 503 هجری قمری در سفر حج خود از سوی سلطان ملک شاه سلجوقی که با لشکریانش در طرق اردو زده بودند فراخوانده شد که نشانه اهمیت طرق به عنوان مرکز تلاقی راه های ارتباطی مهم شرق و غرب در آن زمان می باشد. در دوران صفویه نیز که اوج توجه به امامان شیعه بود، شاهان و بزرگان صفوی برای زیارت مرقد ثامن الائمه امام هشتم به مشهد می آمدند و توجه زیادی به این منطقه شد. به طوری که دو کاروانسرا در این منطقه ساخته شده است.

پیشنهاد می شود در سفر به شهر مقدس مشهد از این کاروانسرا بازدید نموده و با معماری و نحوه زندگی و مسافرت پیشینیان بیشتر آشنا شوید.

منابع:

• سفر تحقیقاتی تیم شگفتی های ایران به رباط طرق (کاروانسرای تاریخی شاه سلیمان صفوی- مشهد)
• کتاب گردشگری روستایی در بخش احمد آباد مشهد، نوشته دکتر جعفر جوان، مریم قاسمی و محمود پسندیده، انتشارات آژند، چاپ اول: سال 1385، شابک: 9647376325
• کتاب کاروانسراهای خراسان، نوشته رجبعلی لباف خانیکی، محمود بختیاری شهری و بهزاد نعمتی، انتشارات پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، چاپ نخست: سال 1392، شابک: 9786006953144
• کتاب راهنمای سفر به مشهد، نوشته مهدی موسوی نژاد، انتشارات همای سبز، چاپ سال 1394، شابک: 9786009422265
• کتاب راهنمای گردشگری استان های خراسان رضوی، شمالی و جنوبی، نوشته محمد رضا شیخ، انتشارات ارسلان، شابک: 9786005420081
• کتاب راهنمای گردشگری مشهد مقدس، ستاد اجرایی خدمات سفر خراسان رضوی، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی