کاروانسرای شاه عباسی عباس آباد در مرکز روستای عباس آباد، شهرستان میامی، غرب استان سمنان و نزدیک به شهرستان سبزوار در استان خراسان رضوی، در حاشیه شمالی بزرگراه تهران- مشهد به فاصله 75 کیلومتری شرق میامی، 135 کیلومتری شرق شاهرود، 120 کیلومتری غرب سبزوار، 360 کیلومتری مشهد و 540 کیلومتری تهران، به مختصات E56, 23.299 و N36, 21.664 و ارتفاع 870 متر از سطح دریا واقع است.

کاروانسرای شاه عباسی عباس آباد در دوره صفویه احداث شده و در دوران قاجار مرمت اساسی شده است. این کاروانسرا یکی از 999 کاروانسرایی است که به دستور شاه عباس صفوی ساخته شد. کاروانسرای صفوی عباس آباد یک کاروانسرای چهار ایوانی است که فرم پلان مستطیل شکل دارد. مساحت کاروانسرا بالغ بر 8500 متر مربع، دارای دو ورودی شرقی و غربی است که ورودی اصلی آن در ظلع شرقی واقع گردیده و در وسط حیاط باراندازی جهت خرید و فروش و بارگیری کالاهای کاروانیان ساخته شده است و در پیرامون حیاط، اتاق ها، ایوان ها و سکوها و در پشت اتاق ها شترخان ها واقع شده اند.

دسترسی به پشت بام کاروانسرا از طریق راه پله هایی که در طرفین ایوان های شرقی و غربی قرار دارد میسر است. از تزیینات این کاروانسرا می توان به کادربندی های گچی رواق های پیرامون حیاط و نیز آجرکاری های سقف ایوان ها اشاره نمود. شاه نشین در کنار ورودی غربی کاروانسرا قرار دارد. مصالح بکار رفته در کاروانسرا عمدتا آجر، گچ و ساروج است. این اثر تاریخی به شماره 1726 در تاریخ 14/4/1366 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

کاروانسرا فاقد آب انبار است و آب مورد نیاز توسط چشمه دائمی که نهر آن از کنار ورودی غربی و قسمت شاه نشین وارد کاروانسرا شده و به شکل نهری از وسط کاروانسرا و زیر بارانداز جاری است و از کنار ورودی شرقی از کاروانسرا خارج می شود، تامین می شده است. تعداد 5 عدد توالت با معماری قدیم و کاملا آجری در بیرون ورودی غربی کاروانسرا قرار دارند. توالت ها فاقد در بوده و توسط دیواری در وسط از ورودی جدا شده که مسیری مارپیچ ایجاد کرده است. حتی سنگ توالت بصورت آجری است و معماری تاریخی توالت ها در دوران صفویه و قاجار را به خوبی حفظ کرده است.

در مجموع می توان گفت که کاروانسرای صفوی عباس آباد نمونه کامل و دست نخورده ای از یک کاروانسرا در مسیر اصلی راه ابریشم مربوط به دوران صفوی را حفظ کرده است. در حال حاضر کاروانسرا به صورت بکر و متروک رها شده و فقط بخش هایی از آن بصورت جزئی مرمت شده است.

روستای عباس آباد بر فراز بلندی و مشرف به بزرگراه تهران- مشهد و در مسیر اصلی راه ابریشم قرار دارد. این روستا در گذشته به دلیل فعالیت های معدنی شهرت داشته است. روستای عباس آباد در شمال کویر مزینان قرار دارد و دارای اقلیمی گرم در تابستان و معتدل در زمستان است. معماری خانه های قدیمی روستا که عمدتا خشت و گل بوده است همچنان باقی مانده است. فضاهای دیگر خشت و گلی و همچنین آب انبار خشتی در حاشیه روستا و در کنار آزادراه به چشم می خورد. بقایای قلعه ای نیز در ضلع شمال شرقی روستا بر فراز تپه ای قرار دارد.

پیشنهاد می شود در مسیر بزرگراه تهران- مشهد و در منتهی الیه غربی استان سمنان و شهرستان شاهرود از این جاذبه گردشگری تاریخی- فرهنگی بازدید نموده و بعنوان یک نمونه کامل با معماری کاروانسراهای راه ابریشم دوران صفویه بیشتر آشنا شوید.

منابع:

• سفر تحقیقاتی تیم شگفتی های ایران به روستای عباس آباد شاهرود و کاروانسرای شاه عباسی عباس آباد
• کتاب شاهرود بهشت کویر، گردآورنده حسن شهنما، انتشارات دانشگاه صنعتی شاهرود، چاپ اول: اسفند 1389، شابک: 9789647637725
• کتاب کاروانسراهای ایران زمین، نوشته بلال شانواز و راضیه خاقانی، انتشارات پازینه، چاپ اول 1394، شابک: 9786001800931
• کتاب اطلس راههای ایران، زیر نظر سعید بختیاری، انتشارات گیتاشناسی، چاپ اول: نوروز 1394، شابک: 9789643424480